Dla wielu osób pracujących z subst@ncjami psychodelicznymi muzyka jest nieodłącznym elementem doświadczenia psychodelicznego. Niezależnie od tego, czy subst@ncja przyjmowana jest w kontekście klinicznym czy „na własną rękę”, najczęstszym zaleceniem jakie można usłyszeć w celu zwiększenia komfortu i korzystnych efektów „podróży” jest: położyć się, założyć opaskę na oczy i włączyć muzykę, najlepiej na słuchawkach. W niniejszym artykule przeczytacie o tym, jaka jest geneza wykorzystania muzyki w terapii psychodelicznej, jakie
funkcja ma ona spełniać i z czego wynika terapeutyczny efekt takiego połączenia
Kuba Kruszyna
kuba.kruszyn4@gmail.com
Geneza wykorzystania muzyki w terapii psychodelicznej
Wiele wskazuje na to, że wykorzystywanie muzyki w trakcie ceremonii, których głównym celem jest wejście w stan poszerzonej świadomości, sięga czasów prehistorycznych. Jest to praktyka wciąż stosowana przez wiele plemion ludów pierwotnych. To na ich rytuałach wzorowali się prekursorzy terapii psychodelicznej, włączając muzykę do jej struktury. Bardzo szybko dostrzeżono to, że subst@ncje psychodeliczne zwiększają wrażliwość na wszelkie bodźce z otoczenia i w związku z tym bodźce te mają duży wpływ na subiektywną jakość doświadczenia. Doprowadziło to do tego, że zaczęto celowo manipulować otoczeniem i okolicznościami (settingiem), w jakich pacjent przyjmował subst@ncję, tak aby jego doświadczenie było jak najbardziej terapeutyczne.
Ówcześni terapeuci psychodeliczni wskazywali na dwa rodzaje doświadczeń o szczególnym potencjale terapeutycznym: autobiograficzne wspomnienia i wglądy, pomagające zrozumieć źródła własnych problemów i prowadzące do uwolnienia silnych emocji, a także tzw. doświadczenia szczytowe/mistyczne, charakteryzujące się silnym afektem pozytywnym (uczucia szczęścia, miłości, błogości), zatarciem granic czasoprzestrzeni oraz własnego „ja” (poczucie zjednoczenia ze wszechświatem). Muzyka ze swoją naturalną zdolnością do regulacji emocji i nastroju oraz przywoływania wspomnień i stymulowania wyobrażeń okazała się być idealnym dodatkiem do terapeutycznego settingu, sprzyjającym owym doświadczeniom.
Funkcje muzyki i jej selekcja
Muzyka odgrywa podczas doświadczenia psychodelicznego rolę swego rodzaju przewodnika, pomaga odpuścić kontrolę i poddać się wewnętrznemu doświadczeniu. Nadaje również strukturę, zapewnia poczucie ciągłości i ułatwia przezwyciężenie momentów impasu. Aby mogła spełniać wszystkie te funkcje, bardzo ważna jest jej odpowiednia selekcja i dopasowanie charakterystyki utworów do określonych faz działania subst@ncji. Stanislav Grof zaleca, aby wybrana muzyka charakteryzowała się wysoką jakością artystyczną, ale niezbyt konkretną treścią. Szczególnie powinno się unikać utworów sugerujących określony motyw, zwłaszcza tych wokalnych ze zrozumiałym dla odbiorcy tekstem.
W fazie pierwszej, zanim subst@ncja zacznie działać, dobrze sprawdzają się utwory neutralne, przyjemne i wyciszające. Z kolei, gdy działanie subst@ncji zaczyna być odczuwalne i stopniowo wzrastać często wykorzystuje się muzykę pokrzepiającą, pomagającą otworzyć się na doświadczenie. Szczególną wagę przykłada się do odpowiedniego dopasowania utworów do szczytowej fazy działania, tak by sprzyjały wystąpieniu doświadczenia szczytowego, a więc powinny posiadać potencjał do wzbudzania intensywnych emocji. Muzyka w tej fazie często charakteryzuje się regularną i przewidywalną strukturą, spójną instrumentacją, uwydatnionym i powtarzalnym rytmem oraz wrażeniem podążania w określonym kierunku. Gdy działanie subst@ncji się stabilizuje, a następnie stopniowo ustępuje, playlista ponownie zostaje zdominowana przez spokojniejsze i wyciszające kompozycje, pojawia się też przestrzeń dla utworów lepiej znanych.
Zmiany w percepcji muzyki pod wpływem subst@ncji psychodelicznych
„Bardzo często dźwięki, które zwykle nie posiadają szczególnego waloru estetycznego były słyszane w nadzwyczajny sposób. Badani, dla których muzyka była (do tej pory) obojętna, byli nią urzeczeni” (Hoffer, 1965).
W ten sposób jeden z prekursorów terapii psychodelicznej, Abram Hoffer, opisał wpływ jaki miało
spożycie subst@ncji psychodelicznej na odbiór muzyki. Zmiany w percepcji muzyki pod wpływem psychodelików wynikają z ich oddziaływania na neurony serotoninergiczne zlokalizowane w ośrodkach odpowiedzialnych za przetwarzanie bodźców dźwiękowych. Zmiany te przejawiają się między innymi w sposobie w jaki przetwarzamy właściwości akustyczne dźwięku, w szczególności jego barwę, która istotnie wpływa na percepcję emocji w muzyce. Może to częściowo wyjaśniać zwiększoną reaktywność emocjonalną na muzykę po zażyciu subst@ncji psychodelicznej. Psychodeliki zwiększają również przypisywane osobiste znaczenie słuchanej muzyki, a także wzmacniają wyobrażenia wzrokowe wywołane muzyką, w tym te przedstawiające zdarzenia z przeszłości. Oznacza to, że naturalne właściwości muzyki o potencjale terapeutycznym zostają dodatkowo wzmocnione przez spożycie subst@ncji psychodelicznej.
Centralna rola muzyki w terapii odmiennych stanów świadomości
W 2018 roku Kaelen i współpracownicy przeprowadzili badanie, którego celem było sprawdzenie wpływu muzyki na subiektywne doświadczenie pacjentów z depresją poddanych terapii wspieranej psylocybiną. Wykazało ono, że stopień w jakim puszczana muzyka podobała się badanym, to jak bardzo byli oni otwarci na jej wpływ, a także jej spójność z ich wewnętrznym doświadczeniem pozytywnie przewidywały intensywność doświadczenia szczytowego. Sam zaś poziom spójności i otwartości pozytywnie przewidywał wyniki w skali mierzącej poziom uzyskanego wglądu.
Ponadto odnotowano pozytywny związek między jakością doświadczenia
muzycznego a zmniejszoną depresją po tygodniu od badania. Co ważne, nie zaobserwowano związku między samą intensywnością działania subst@ncji a spadkiem depresji. Wyniki te mają potwierdzać centralną rolę jaką odgrywa muzyka w terapii psychodelicznej. Działanie terapeutyczne połączenia subst@ncji psychodelicznych z muzyką wyjaśnia się w ten sposób, że same subst@ncje prowadzą do osłabienia mechanizmów obronnych (kontroli psychologicznej) i w konsekwencji uwolnienia ekspresji emocjonalnej. Muzyka z kolei pełni rolę bodźca, który wywołuje myśli, emocje i ważne wspomnienia, nadając całemu doświadczeniu istotny terapeutycznie kierunek.
Podsumowanie
Wprowadzenie się w stan poszerzonej świadomości poprzez przyjęcie subst@ncji psychodelicznej bądź przy użyciu innej metody niefarmakologicznej w pewien sposób umożliwia nam wejście w głąb naszej psychiki i dotarcie do treści, do których na co dzień nie mamy dostępu. Jednak samo wejście w ten stan niekoniecznie musi prowadzić do uzdrowienia i wzrostu, a wręcz może skutkować czymś odwrotnym. Nie bez powodu pewne treści, takie jak trudne wspomnienia, zostały ukryte w naszej nieświadomości i abyśmy mogli je przepracować z korzyścią dla nas, potrzebujemy mieć odpowiednie warunki. Takim warunkom sprzyja dobrze dobrana muzyka, która nas pokieruje, zwiększy nasze poczucie bezpieczeństwa i pomoże nam się otworzyć. Trzeba jednak pamiętać, że muzyka nie jest jedynym czynnikiem, który wpływa na jakość doświadczenia psychodelicznego i sama jej obecność nie może zapewnić bezpiecznej i korzystnej podróży.
Artykuły i książki
Bibliografia
Barrett, F. S., Preller, K. H., & Kaelen, M. (2018). Psychedelics and music: neuroscience and therapeutic implications. International Review of Psychiatry, 30(4), 350-362.
Barrett, F. S., Robbins, H., Smooke, D., & Brown, J. L. (2017). Qualitative and quantitative features of music reported to support peak mystical experiences during psychedelic therapy sessions. Frontiers in Psychology, 8, 266815.
Bonny, H. L., & Pahnke, W. N. (1972). The use of music in psychedelic (LSD) psychotherapy. Journal of Music Therapy, 9(2), 64-87.
Grof S (1980) LSD psychotherapy. Hunter House Publishers, Alameda
Hoffer, A. (1965). d-Lysergic acid diethylamide (lsd): A review of its present status. Clinical Pharmacology and Therapeutics, 6, 183–255.
Kaelen, M. (2017). The psychological and human brain effects of music in combination with psychedelic drugs.
Kaelen, M., Giribaldi, B., Raine, J., Evans, L., Timmerman, C., Rodriguez, N., … & Carhart-Harris, R. (2018). The hidden therapist: evidence for a central role of music in psychedelic therapy. Psychopharmacology, 235, 505-519.