European Monitoring Centre of Drugs and Drug Addicion (EMCDDA) określa marihuanę jako suszone, kwitnące wierzchołki rośliny bez łodyg, korzeni i nasion. Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii z 2015 określa marihuanę jako „ziele konopi i innych niż włókiniste”. Uznano za nie „każdą naziemną część rośliny (pojedynczą lub zmieszaną), która wyrosła z nasion i zawiera powyżej 0,2 % THC oraz kwasu tetrahydrokannabinoidowego”. W 1961 roku ONZ porównała marihuanę do równie niebezpiecznej jak heroina. W naturalnej klasyfikacji jest ona jednak porównywalna do kawy czy herbaty. Czym jest medyczna marihuana? Jak zostać pacjentem medycznej marihuany? O tym w artykule.
Marihuana medyczna a rekreacyjna
Główna różnica między marihuaną medyczną a rekreacyjną to warunki uprawy. Medyczna marihuana jest uprawiana w ściśle kontrolowanych. Chemotypy odmian rekreacyjnych mogą sprawdzić się tak samo w leczeniu jak i odmiany medycznej. MM zwykle jest droższa. Zapewnia czystość i bezpieczeństwo spożycia suszu konopi, czego nie możemy powiedzieć o rekreacyjnej marihuanie z niepewnego źródła, jakim jest ulica. Marihuana rekreacyjna nie zawsze może przynieść oczekiwany efekt. Dlaczego? Możemy znaleźć w niej szkodliwe dla zdrowia nawozy PGR, metale ciężkie, pestycydy, drobnoustroje powodujące choroby, piasek, lakier do włosów wiele innych. Marihuana, którą znajdziemy w aptece to surowiec farmaceutyczny dostępny na receptę. Leczenie medyczną marihuaną jest legalne w Polsce od 2017 roku. Do użytku rekreacyjnego pozostaje w Polsce nielegalna.
Związki w marihuanie, które działają terapeutycznie
Marihuana zawiera wiele związków, wpływających na lecznicze właściwości. Najważniejsze z nich to kannabinoidy, terpeny i flawonoidy. Omówmy je w skrócie:
- Kannabinoidy są fundamentalną częścią konopi. Te naturalnie występujące związki chemiczne przyczyniają się do niezliczonych efektów, jakich doświadczają konsumenci marihuany po zapaleniu jointa, zjedzeniu, np. kosmicznego ciacha czy żelka lub zakropieniu pod język nalewki z konopi. Kannabinoidy w rzeczywistości obejmują każdy związek zdolny do wpływania na układ endokannabinoidowy organizmu. Znajdują się również w ludzkim ciele, w kilku innych gatunkach roślin, a nawet mogą być pozyskiwane syntetycznie. Poszczególne kannabinoidy mogą wywoływać tak różnorodne efekty, jak euforia, ulga w bólu, paranoja, senność, czy wilczy apetyt.
Terpeny to pachnące olejki wytwarzane przez rośliny. Uważa się, że działają one jako sposób na przyciągnięcie zapylaczy i/lub odstraszenie szkodników. Konopie wytwarzają szeroką gamę różnych terpenów, z których najczęstsze to mircen, kariofilen, limonen, pinen, terpinolen, linalol, humulen czy ocymen. Wąchając, kwiat marihuany czujemy właśnie ich zapach. Różne odmiany konopi zawierają różne poziomy terpenów. Na przykład, jedna z odmian medycznej marihuany Red no 2. (Lemon Skunk) zawiera wysoki poziom mircenu, kariofilenu oraz limonenu. Odmiany o podobnych profilach terpenowych (i poziomach kannabinoidów) mogą wywołać zbliżone do siebie odczucia.
- Flawonoidy występują w całej przyrodzie. Składają się z grup związków polifenolowych, które działają jako metabolity wtórne w niezliczonych roślinach i grzybach. Dzięki odkryciu ponad 6000 odmian flawonoidów, ich funkcje obejmują różnorodne spektrum. Wpływają również na pigmentację konopi, podobnie jak w przypadku innych kwiatów. Słowo „flawonoid” wywodzi się od łacińskiego terminu flavus, odnoszącego się do koloru żółtego występującego w naturze. Ma to sens, biorąc pod uwagę, że podstawową funkcją flawonoidów jest zapewnienie pigmentacji roślin, zwłaszcza kwiatów, w celu przyciągnięcia zapylaczy. Wiele roślin, w tym znaczna większość jadalnych owoców i warzyw zawierających pigmentację inną niż zielona, zawdzięcza swoje jasne kolory częściowo flawonoidom. Są one również częściowo odpowiedzialne za ochronę roślin przed czynnikami zewnętrznymi, takimi jak potencjalnie szkodliwe promienie UV, szkodniki i choroby. W konopiach występują w liściach, łodygach i kwiatostanach – nie znajdziemy ich w korzeniach ani nasionach.
Efekt anturażu (ang. entourage effect)
Pojęcie nazwane efektem anturażu, świty czy otoczenia zostało użyte po raz pierwszy w 1988 roku. Użył go Raphael Mecholuam i jego współpracownicy. Oznaczało ono zwiększenie aktywności czynnego składnika przez nieaktywny składnik. Następnie dwóch innych zasłużonych w nauce o konopiach badaczy – Ethan Russo i John McPartland uznało, że ta koncepcja jest warta rozszerzenia o inne związki chemiczne, które zawiera marihuana. Już wtedy wiele mówiono o tym, że różne odmiany działają inaczej pod względem terapeutycznym. Kiedy Russo dowiedział się o terpenoidach, które wykazywały właściwości lecznicze, stwierdził, że mogą one wzmacniać działanie kannabinoidów – CBD i THC. Obecnie dostępne odmiany medycznej marihuany w aptece są dobierane indywidualnie pod kątem dolegliwości. Mają różne profile terpenowe. Na przykład micern – terpen znajdujący się w konopiach, ale też w mango i cytrusach. Zapewnia działanie silnie uspokajające, tak więc odmiany bogate w micern mogą pomóc pacjentom cierpiącym na bezsenność, zaburzenia lękowe czy PTSD. Odmiany bogate w limonen mogą pomóc w leczeniu depresji czy problemy żołądkowe.
Kiedy palimy czy waporyzujemy konopie, nasze ciała przyjmują setki wyżej opisanych związków botanicznych. Każdy z nich ma unikalne działanie i korzyści, a ich zachowanie może ulec zmianie w obecności innych związków. Jest to efekt anturażu. Z tego powodu wielu pacjentów medycznej marihuany wybiera leczenie całymi roślinami, zamiast izolatów kannabinoidów.
Aby zilustrować go w konopiach, przyjrzyjmy się dwóm związkom, które prawdopodobnie znacie. Są to kannabinoidy THC i CBD. W badaniu z 2010 roku pacjentom z bólem nowotworowym podawano albo czysty ekstrakt THC, albo ekstrakt zawierający prawie równe poziomy zarówno THC, jak i CBD – pacjenci, którym podawano kombinację THC/CBD, zgłaszali mniejszy ból.
Konopie to jednak znacznie więcej. Marihuana wytwarza również inne kannabinoidy, takie jak CBN, CBC, CBG i wiele innych – a także terpeny, które są związkami aromatycznymi, łatwo występującymi również w olejkach eterycznych z lawendy, pomarańczy, czarnego pieprzu czy eukaliptusa. Przy takiej różnorodności użytecznych związków w konopiach, możliwe synergie mogą przyprawić o zawrót głowy.
Na co pomaga medyczna marihuana
Wykorzystanie marihuany w medycynie jest znane już od czasów starożytnych. Pierwsze zapiski na ten temat znaleziono w chińskiej starożytnej księdze. Są one datowane na 2700 p.n.e. Już wtedy znano lecznicze właściwości stosowania konopi. Były one używane przy bólach ginekologicznych, reumatycznych, zaparciach czy malarii.
W tej części przyjrzymy się kannabinoidom, o których większość z Was pewnie słyszała. Niektóre z nich są psychoaktywne, czyli mogą wpływać na nasz stan świadomości i postrzegania otoczenia. Inne mogą okazać się pomocne w leczeniu dolegliwości i nie wywołują efektu, tzw. haju.
Tetrahydrokannabinol, czyli THC
Został zidentyfikowany w 1964 roku przez dwóch biochemików pochodzących z Izraela R. Mechoulama i Y. Gaoniego. THC jest główną substancją psychoaktywną, która występuje w konopiach. Działa odurzająco, ponieważ łączy się z receptorem kannabinoidowym CB1 w mózgu. W wyniku tego połączenia, mózg uwalnia dopaminę. To wpływa na nastrój, procesy poznawcze i percepcję. Wreszcie wszystkie z tych czynników, sprawiają, że czujemy się zjarani. W swojej naturalnej, kwasowej formie THC nie jest psychoaktywne. Dopiero podczas palenia, waporyzacji (podgrzania) lub gotowania (przekształcenia w formę spożywczą) THCA jest przekształcane w THC i staje się formą psychoaktywną. W zależności od odmiany i warunków przechowywania odmiany medycznej marihuany wahają się od około 7-22% THC.
U początkujących użytkowników zbyt duże dawki THC mogą wywołać uczucie chwilowego niepokoju. Zażywanie wysokich dawek kannabinoidu przez dłuższy czas wykształca tolerancję na jego działanie.
THC wykazuje silne działanie przeciwzapalne, przeciwbólowe i neuroprotekcyjne. Ponadto obniża ciśnienie wewnątrz gałkowe, redukuje spastyczność i napięcie mięśniowe.
Istnieje wiele schorzeń, w przypadku których może przynosić korzyści:
- PTSD
- Ból neuropatyczny i przewlekły
- Bezsenność
- Nudności i wymioty
- Stany zapalne
- Migreny
- Nowotwory
- Choroba Leśniowskiego-Crohna
- Fibromialgia
- Choroba Alzheimera
- Stwardnienie rozsiane
- Jaskra
- ADHD
- Bezdech senny
- Utrata apetytu
- Bolesne miesiączkowanie
- Endometrioza
Kannabidiol, czyli CBD
To najbardziej powszechny, produkowany przez konopie siewne kannabinoid. Kannabidiol jest pozbawiony działania psychoaktywnego. Został uznany przez WHO za substancję dobrze tolerowaną i cechującą się korzystnym profilem bezpieczeństwa. Jak dotąd nie istnieją również dowody na to, aby miał potencjał uzależniający lub stanowił zagrożenie dla zdrowia. Działa głównie poprzez aktywację układów neuroprzekaźników w mózgu, ciele i układzie immunologicznych. CBD działa przeciwnie do THC. Po spożyciu zbyt dużej dawki THC CBD może okazać się pomocne w łagodzeniu takich skutków. Ponadto pomaga podczas detoksu od marihuany, pomaga w zwalczaniu objawów bezsenności i wspiera metabolizm. Wykazuje działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne.
Medyczne właściwości CBD:
- Działanie przeciwnowotworowe
- Działa przeciwbólowe, neuroprotekcyjne, przeciwlękowo i przeciwdepresyjne
- Działanie antypsychotyczne
- Działanie przeciwdrgawkowe (leczenie padaczki)
- Właściwości antyoksydacyjne
- Zwalczanie nudności (czasem lepiej pomaga w połączeniu z THC)
- Działanie przeciwtrądzikowe
- Łagodzenie objawów choroby Parkinsona
Po spożyciu zarówno THC jak i CBD oba oddziałują w układzie endokannabinoidowym. Ten system odgrywa bardzo ważną rolę w funkcjach fizjologicznych czy poznawczych (np. odczuwanie bólu lub nastrój). Odpowiada także za utrzymanie równowagi w naszym organizmie.
Pozostałe z ważniejszych kannabinoidów to m.in:
- Kannabinol (CBN)
- Kannabichromen (CBC)
- Tetrahydrokannabiwarin (THCV)
Kannabigerol (CBG)
Jak marihuana działa na ciało
Każdy z nas ma coś wspólnego z konopiami. Wszyscy posiadamy własny system, który reaguje na kannabinoidy. Nazywamy go układem endokannabinoidowym (ECS).
Układ endokannabinoidowy (ECS) to układ biologiczny odkryty po raz pierwszy na przełomie lat 80. i 90. ubiegłego wieku. Składa się on w dużej mierze z endogennych cząsteczek kannabinoidów (endokannabinoidów) wraz z receptorami, z którymi oddziałują i enzymami, które regulują ich poziom w organizmie. Oznacza to po prostu, że organizm wytwarza cząsteczki, które pod pewnymi względami są podobne do kannabinoidów roślinnych, takich jak THC, i odgrywają ważną rolę w utrzymaniu równowagi organizmu (homeostaza).
Różne elementy ECS współpracują ze sobą, modulując wszystko, od snu po nastrój, pamięć, apetyt, i odczuwanie bólu.
Rodzaje medycznej marihuany (odmiany)
Konopiowate to rodzina roślin, która składa się z kilku rodzajów. Należą do nich Cannabis L., czyli konopie. Te o działaniu psychoaktywnym są zwykle zaliczane do gatunku Cannabis sativa L. Ten następnie dzielimy na 2 podgatunki główne: Cannabis indica i Cannabis sativa. Wyróżnia się jeszcze gatunek poboczny – Cannabis ruderalis.
Rośliny męskie i żeńskie
Najbogatszym źródłem kannabinoidów (THC, CBD i ponad 100 innych substancji czynnych) są niezapłodnione kwiatostany żeńskich roślin. Większość konopi, które są uprawiane to rośliny żeńskie. Rośliny męskie zwykle są eliminowane, aby zapobiec zapłodnieniu kwiatów żeńskich. Kiedy kwiat zostaje, zapłodniony przestaje, wytwarzać związki terapeutyczne, a także żywicę bogatą w THC.
Chemotypy
Medyczna marihuana musi być testowana i oznaczana pod kątem zawartości THC i CBD. Ponieważ te dwa kannabinoidy są zazwyczaj najbardziej rozpowszechnione w produktach z konopi, niezwykle ważne jest, aby pacjenci rozumieli, czym one są i jak działają. Chociaż opakowania konopi zawierają etykiety wskazujące ilość THC i CBD w produktach, liczby te mogą być trudne do odczytania i zinterpretowania, szczególnie dla osób, które dopiero zaczynają leczenie marihuaną.
Na szczęście, biologia produkcji kannabinoidów jest bardzo interesująca. Genetyka szczepu ogranicza produkcję kannabinoidów w kwiatach konopi. Klasyfikacja jest pomocna w określeniu działania psychoaktywnego. Im więcej procent stężenia THC, tym odmiana będzie bardziej psychoaktywna.
Chemotypy zdefiniowane przez stosunek THC do CBD dzielą się na 3 grupy:
- Odmiany z przewagą THC zawierają głównie THC i niewiele CBD i będą miały silne działanie psychoaktywne. Większość popularnych odmian, takich jak Lemon Skunk czy OG Kush należy do tej kategorii.
- Odmiany z przewagą CBD zawierają głównie CBD i niewiele THC i będą miały niewielkie lub żadne oczywiste efekty psychoaktywne. Charlotte’s Web i Remedy to popularne przykłady odmian z dominacją kannabidiolu.
- Zrównoważone odmiany pozycjonują się gdzieś pośrodku. Zawierają THC i trochę CBD, ale generalnie nie tak dużo, jak odmiany z przewagą THC lub CBD. Odmiany te zapewniają haj, ale efekty będą zauważalnie inne niż w przypadku odmian z przewagą THC. Przykłady obejmują Eqiposa i Penelope.
Sativa
Stymulująca, poprawiająca nastrój, podnosząca na duchu. Zwykle używana w ciągu dnia.
Indica
Oferuje uczucie głębokiego relaksu dla ciała. Odmiany o tym genotypie mogą leczyć ból, skurcze, nudności, stany lękowe i bezsenność.
Jest także nowszy sposób klasyfikowania odmian. Opiera się on na zawartości terpenów. Trend podziału indica/sativa powoli odchodzi. W zamian tego zwraca się większą uwagę na zawartość kannabinoidów (głównie THC i CBD), a także terpenów. Ten system daje więcej informacji o tym jak w rzeczywistości i na jakie schorzenia działa dana odmiana.
Możliwe skutki uboczne medycznej marihuany
Podobnie jak praktycznie wszystkie inne leki, marihuana może wywoływać własny zestaw efektów niepożądanych. Chociaż nie każdy doświadcza takich reakcji, warto o nich wiedzieć. Należy pamiętać, że skutki uboczne marihuany są spowodowane przez główny składnik psychoaktywny, THC. Chociaż lista nie obejmuje wszystkich skutków ubocznych, przytacza ona najczęściej doświadczane.
Paranoja i niepokój
Jednym ze skutków ubocznych THC jest uczucie niepokoju. Łagodzi niepokój w mniejszych dawkach i zwiększa go w większych. Wynika to z jego dwufazowego działania, co oznacza, że może mieć dwa przeciwstawne efekty, zależnie od dawki.
Najważniejsze, to spróbować zachować spokój i uświadomić sobie, że to chwilowy lęk, który za chwilę minie. Usiądź, pooddychaj, napij się wody. Pomocne będzie przyjęcie CBD, np. w formie olejku. Może on eliminować nieprzyjemne skutki, modyfikując psychoaktywność THC, tym samym redukując stany lękowe. Warto także poprosić o towarzystwo bliską osobę.
Suchość w ustach
Konopie indyjskie mogą również sprawić, że będziemy czuli suchość w ustach. Dzieje się tak, ponieważ w naszych gruczołach ślinowych znajdują się receptory kannabinoidowe. THC odzwierciedla naturalnie występującą substancję chemiczną zwaną anandamidem, która wiąże się z tymi receptorami, zmniejszając produkcję śliny.
Należy pamiętać, aby stale się nawadniać. Miej pod ręką wodę lub lemoniadę z cytryną.
Zaczerwienione oczy
THC nie tylko wysusza usta, ale może również spowodować, że nasze oczy będą wysuszone i zaczerwienione. Obniża ciśnienie krwi i rozszerza naczynia krwionośne w oczach, prowadząc do zaczerwienienia.
Tu także należy pamiętać o nawodnieniu. Od czasu do czasu można zastosować krople do oczu, nie należy jednak robić tego zbyt często.
Wilczy głód, czyli gastrofaza
THC stymuluje obszary mózgu związane z apetytem. Może to wywołać bardzo silną chęć jedzenia w dużych ilościach.
Warto zjeść wcześniej wysokobiałkowy posiłek i przygotować sobie zdrowe przekąski (np. orzechy, suszone owoce lub świeży sok). Lepiej unikać chipsów i słodyczy.
Jak rozpocząć terapię medyczną marihuaną
Jeśli chcesz dowiedzieć się, czy Twoje schorzenie kwalifikuje się do stosowania medycznej marihuany:
- Skonsultuj się z doświadczonym w leczeniu konopiami specjalistą. Jest wiele klinik konopnych. Warto zrobić reaserch i omijać tzw. receptomaty „recepta w 15 minut”. Tylko specjalista i wizyta stacjonarna lub teleporada gwarantuje bezpieczeństwo i skuteczność leczenia.
- Przygotuj dokumentację medyczną i aktualne wyniki badań jeśli takie posiadasz.
- Powiedz lekarzowi o wszystkich dolegliwościach i przyjmowanych obecnie lekach. Niektóre leki mogą wchodzić w interakcję z marihuaną. Zawsze należy wykluczyć przeciwwskazania do stosowania. Ostatecznie otrzymasz decyzję o przepisaniu recepty na marihuanę.
Lekarz wyjaśni Ci dawkowanie, dobierze odpowiednią odmianę, formę przyjmowania leku i poprowadzi Twoją terapię.
Lista chorób, które można leczyć medyczną marihuaną
Oto wskazania do stosowania medycznej marihuany:
- Choroba Alzheimera
- Zaburzenia lękowe
- Zapalenie stawów
- Astma
- ADHD
- Spektrum zaburzeń autystycznych
- Choroby autoimmunologiczne
- Wyniszczenie i zaburzenia apetytu
- Nowotwory (oraz łagodzenie niektórych skutków chemioterapii)
- Zespół przewlekłego zmęczenia
- Cukrzyca
- Fibromialgia
- Zaburzenia żołądkowo-jelitowe
- Schorzenia geriatryczne
- Jaskra
- Wirusowe zapalenie wątroby typu C
- HIV/AIDS
- Bezsenność
- Migrena
- Stwardnienie rozsiane
- Nudności i wymioty
- Neuropatia
- Ból
- PTSD
- Choroba Parkinsona
- Choroby skóry
- Endometrioza
- Epilepsja
Marihuana jest lekarstwem znanym ludzkości od czasów stworzenia pierwszego spisu aptecznego.
Współczesne badania sugerują, że marihuana lecznicza jest skuteczna we wspomaganiu terapii wielu chorób. Obejmują one między innymi łagodzenie bólu – zwłaszcza bólu neuropatycznego u pacjentów ze stwardnieniem rozsianym, a także nudności, spastyczności i zaburzeń ruchowych. Marihuana jest również silnym środkiem pobudzającym apetyt, szczególnie dla pacjentów cierpiących na zaburzenia odżywania (anoreksja), a także na HIV, zespół wyniszczenia AIDS lub demencję.
Artykuł ma charakter edukacyjny. Nie ma na celu zachęcania do stosowania marihuany. Każdy przypadek medyczny należy omówić z lekarzem.
Źródła:
Bennet P. Leafly. (2018). What are cannabis flavonoids and what do they do? Z linku: https://www.leafly.com/news/cannabis-101/what-are-marijuana-flavonoids
Rogowska-Szadkowska D. (2022). Komu pomaga medyczna marihuana. Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Rahn B. Leafly. (2020). What Are the Side Effects of High-THC Cannabis? Z linku: https://www.leafly.com/news/cannabis-101/what-are-the-side-effects-of-high-thc-cannabis
Szakuła M. Smiling Spoon. (2023). Jak zapanować nad gastrofazą po THC – kompleksowy przewodnik Z linku: https://smilingspoon.pl/jak-zapanowac-nad-gastrofaza-po-thc-kompleksowy-przewodnik/
Backes M. (2014). Marihuana i medycyna. Wydawnictwo PURANA.
Jot B. (2014). Marihuana leczy. Wydawnictwo MMJ.
Wolf L., Wolf M. (2016). MEDYCZNA MARIHUANA praktyczne zastosowanie. Jak bezpiecznie korzystać z konopi indyjskich. Wydawnictwo